Ngày 20/5/2023 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM sẽ khai mạc triển lãm tranh “Hiện thực đa chiều” trưng bày 85 bức tranh chất liệu sơn dầu của họa sĩ Ngô Đồng được sáng tác trong 16 năm liền, giai đoạn từ năm 2007 tới năm 2023.
Những bức vẽ sơn dầu theo xu hướng tranh hiện thực, cực kỳ thực, ẩn chứa góc nhìn đa chiều về con người và cuộc sống của họa sĩ Ngô Đồng từ nhiều năm nay đã luôn được bạn bè đồng nghiệp, các nhà phê bình và công chúng đánh giá cao. Tuy nhiên, sau hơn 40 năm gắn bó với Sài Gòn, đây là cuộc bày tranh solo lần đầu tiên của họa sĩ. Có thể có rất nhiều lý do đặc biệt, song tựu trung, mấu chốt chắc chắn nằm ở sự khó tính của người làm nghệ thuật khi đối diện với những yêu cầu khắt khe của chính bản thân mình.
Nhân dịp triển lãm đặc biệt lần này, họa sĩ cũng ra mắt một cuốn sách có tên “Họa sĩ Ngô Đồng HIỆN THỰC ĐA CHIỀU” in đầy đủ 85 tranh trong triển lãm, do Nhà xuất bản Mỹ Thuật xuất bản ấn hành.
Họa sĩ Ngô Đồng từng vẽ rất nhiều tranh siêu thực nhưng kể từ khi quay trở lại với lối vẽ hiện thực thì anh cho hay cảm thấy bình yên hẳn “Tôi thấy cuộc sống đẹp hơn và dự báo trước sẽ càng ngày càng đẹp” – Họa sĩ nói.
Họa sĩ Ngô Ðồng Sinh năm 1954 tại Nam Ðịnh. Ông học Mỹ thuật tại Sài Gòn – Gia Định (Đại học Mỹ thuật TP.HCM) từ năm 1975 đến năm 1983 và gắn bó với thành phố cho tới nay.
Hồi ức về tuổi thanh niên, họa sĩ Ngô Đồng kể, năm 1971, Ngô Đồng nhập học trường Kiến trúc Nam Định nhưng vẫn ước mơ đi học Mỹ thuật. Mơ ước khát khao cháy bỏng là vậy nhưng giấc mơ đỗ trường Mỹ thuật Yết Kiêu (Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) dường như quá xa vời. Hồi đó đất nước vẫn đang còn đối mặt với chiến trận trường kỳ. Năm 1972, Ngô Đồng lên đường nhập ngũ, rồi đi B. Ở trong chiến khu, anh được học vẽ với thầy Đinh Rú nên đơn vị vẫn coi Ngô Đồng là một họa sĩ.
“Ở thời điểm này, tôi nhận được lá thư của một người quen. Chúng tôi quen biết nhau vì cùng được học mỹ thuật trong rừng và tới hòa bình lập lại, anh ra quân, đang theo học trường Mỹ thuật Gia Định. Đọc thư anh xong, tôi lập tức lên Ban chỉ huy đơn vị xin đi học nhưng thật buồn lại bị từ chối. Mất khá nhiều nước mắt, năn nỉ mãi, cuối cùng cũng được đơn vị đồng ý cho đi học, vui hơn là được lãnh nguyên lương và được cấp gạo nữa” – Họa sĩ Ngô Đồng hồi ức.
“Bước qua cánh cổng trường Đại học Mỹ thuật TP.HCM (tiền thân là trường Mỹ thuật Gia Định) rồi thì tôi không còn muốn mơ điều gì cao hơn nữa. Nữ sinh trường Mỹ thuật đi học thường mặc áo dài, ở họ toát ra một vẻ đẹp cao quý khiến tôi cứ nghĩ có nằm mơ cũng khó thấy cảnh này” – Họa sĩ Ngô Đồng kể – “Tất nhiên cũng vấp phải nhiều khó khăn khi bước chân vào con đường mỹ thuật chuyên nghiệp, vì anh bộ đội từ trong rừng mới ra chỉ quen với báo tường với hai gam màu xanh và đỏ. Nhưng cuối cùng, may mắn là tôi đã tốt nghiệp Trung cấp loại giỏi và học hết hệ Đại học Mỹ thuật”.
Họa sĩ Ngô Đồng kể, dưới sự hướng dẫn của những người thầy như Hoàng Trầm, hai người thầy trẻ Ca Lê Thắng, Ðào Minh Tri và một số thầy cô khác đã giúp cho việc dạy và học ở trường Mỹ thuật Sài Gòn thời đó tốt hẳn lên.
“Những cái tên đáng nhớ như: Trần Anh Tuấn, Trần Hữu Tri, Nguyễn Thanh Bình, Hoài Hương, Hoàng Tướng, Nguyễn Trung Tín… là những ảnh hưởng quan trọng với tôi thời kỳ đó. Nguyễn Trung Tín học trên tôi một lớp, nhưng sau đó vì nhiều lý do mà ông quay lại học chung lớp với tôi. Khi Trung Tín vào học, tôi mới nhận ra là có những người rất giỏi, chuyên nghiệp, say mê nghề và hiểu sâu như Tín, mình còn phải cố gắng nhiều. Sau những ngỡ ngàng “hòa nhập, bám đuổi” ban đầu, chúng tôi cùng có hai bài tốt nghiệp đạt loại giỏi” – Họa sĩ Ngô Đồng kể.
Nhớ lại nền mỹ thuật Việt thời kinh tế chưa mở cửa, họa sĩ Ngô Đồng cho hay, thời đó rất khó khăn. “Nhờ Hội giới thiệu, chúng tôi cũng nhận được những loạt tranh chép đình đám, lúc đầu ngồi chép tranh thì cũng hay vì toàn tiếp xúc với tranh danh họa, nhưng rồi chép tranh mãi cũng buồn vì thấy đó vẫn không phải tranh mình. Giấc mơ của tôi vẫn là được ngồi vẽ. Từ năm 2006, gia đình con cái tương đối ổn định nên tôi rút hẳn về nhà ngồi vẽ. Lần triển lãm này chính là kết quả của cả quá trình vẽ từ năm 2007 đến nay” – Họa sĩ Ngô Đồng giãi bày.
“Tuy nhiên, triển lãm này không phải là một cuộc tổng kết, không phải trạm dừng chân mà là một giai đoạn. Ngay trong lúc đang rất bận chuẩn bị cho triển lãm này tôi vẫn vẽ tranh mới, sẽ không có chuyện dừng lại” – Họa sĩ Ngô Đồng quả quyết.
Họa sĩ Ngô Đồng kể, vùng đất ảnh hưởng nhiều nhất tới ông chính là Sài Gòn: “Sài Gòn chính là căn duyên lớn, là quê hương, đã cho tôi những gì thân thương nhất. Đi đâu cũng chỉ thích về Sài Gòn, vẫn muốn vẽ về Sài Gòn. Được vẽ và được học trường Mỹ thuật Gia Định chính là ước mơ lớn nhất đời và tôi đã đạt được điều đó”.
Ánh trăng công nghệ. Ngô Đồng. Sơn dầu. 110 x 150cm. 2022
Bài ca biển ngọc. Ngô Đồng. Sơn dầu. 110 x 140cm. 2021
Họa sĩ Ngô Đồng đặc biệt thích xu hướng tranh hiện thực, nhất là cực kỳ thực và siêu thực. Nhưng ở giai đoạn mới bước vào con đường nghệ thuật chuyên nghiệp, ông đã gặp nhiều bối rối. “Vì thời kỳ đó không ai chấp nhận lối vẽ đó, mà chỉ thích tranh vẽ theo lối hậu ấn tượng, phảng phất kiểu tranh của các họa sĩ Ðông Dương, lược giản hết mọi chi tiết và kết hợp với vẻ đẹp dân gian” – Họa sĩ Ngô Đồng kể.
Nhưng đến một lúc, họa sĩ cho hay, ông thấy thực sự chỉ có thiên nhiên là đẹp, cuộc sống sinh động mỗi ngày ngoài kia mới thật sự đẹp, cô gái chạy xe máy tóc bay tung kia, ánh trăng kia, mặt nước lung linh ánh mặt trời kia mới thật phong phú biết bao.
Bóng hoàng cung
Thu vương vấn
Trong phòng triển lãm.
Có một nữ nhà báo người Ðức đọc báo, xem tranh Ngô Đồng và hỏi: “Tôi biết ông đã trải qua chiến tranh khủng khiếp và một thời gian dài kinh tế bao cấp đói khổ, sao không thấy những điều ấy trong tranh của ông?” Họa sĩ trả lời: “Bởi vì tôi rất căm ghét chiến tranh, rất sợ cảnh đói nghèo lam lũ, cũng rất ngại những thứ mệt đầu, nên tôi chỉ thích vẽ những gì đẹp đẽ, thanh bình, ấm áp. Tôi cũng chọn lối vẽ hiện thực vì muốn mọi người cảm nhận được ngay một cách dễ dàng điều mình muốn nói, không cần phải nghĩ ngợi cầu kỳ rắc rối”.
Sài Gòn – Ký ức về một quán cafe
Sài Gòn – trong quán cà phê “Cộng”.
Sài Gòn – Ngã tư.
Đối thoại từ bãi tắm Hoàng hậu.
Chia sẻ về triển lãm đầu tiên mà ông tham gia, họa sĩ Ngô Đồng kể: “Triển lãm chính thức là triển lãm Trẻ toàn quốc năm 1984, tôi có vài tranh tham gia và được anh chị em đồng nghiệp cho là được. Cú hích quan trọng với tôi là Huy chương Bạc triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 2000 cho bức tranh “Trong lòng thành phố”, với lối vẽ “thật thà”, hiện thực kết hợp nhiều không gian trong một tranh. Tôi nghĩ mình được duyệt treo, không bị loại đã là may, không ngờ còn được giải (năm ấy cả nước có 8 giải Bạc, không có giải Vàng). Giải thưởng ấy quá quan trọng với tôi, lấy lại cho tôi rất nhiều sự tự tin mà có lúc đã hoang mang muốn mất”.
Để nói về cuộc sống hiện nay, họa sĩ Ngô Đồng cho hay: “Trung bình là tôi làm việc 10 tiếng mỗi ngày, trong đó 8 tiếng ban ngày và 2 tiếng buổi tối. Đi chơi không làm tôi thấy thoải mái bằng được ngồi ở nhà và vẽ”.
“Bây giờ tôi vẽ hiện thực vì ngày xưa đã vẽ siêu thực nhiều rồi. May là đến lúc cũng tỉnh ngộ. Khoảng thời gian từ 2007 đến nay tôi đã vứt hết những tranh cũ, trừ bức nào bán rồi thì thôi. Phải nói tôi tìm thấy mình rõ ràng nhất trong tranh hiện thực bắt nguồn từ đời sống thật. Rất nhiều bức tranh của tôi đã hình thành sau mỗi chuyến đi thực tế và tôi luôn thấy ấm áp, yên lòng với chúng. Kể từ khi quay trở lại với hiện thực thì thấy bình yên hẳn, thấy cuộc sống đẹp hơn và sẽ càng ngày càng đẹp” – Họa sĩ Ngô Đồng trải lòng.
Sài Gòn – Nhân viên bán hàng chuẩn bị vào ca
Hoạ sĩ Ngô Đồng cho biết ông thường vẽ rất lâu. “Từ nền tôi đã vẽ kỹ rồi, tôi có thói quen chỉnh sửa rất nhiều. Nếu hoàn thành quá nhanh tôi sẽ trở nên nghi ngờ bản thân và tự kiểm tra lại ngay. Cho nên một năm chỉ vẽ được chục bức chứ không nhiều. Có một bậc thầy đã nói với tôi: Nếu tranh ông vẽ lâu thì người xem cũng sẽ xem được lâu. Đúng là vẽ kỹ có giá trị của nó cho nên từ khi có ý tưởng đến lúc hoàn thiện tôi không bao giờ dám ấn định thời gian. Tôi phải thật ưng ý chứ không chấp nhận nghệ thuật cầu may”.
Triển lãm “Ngô Đồng – Hiện thực đa chiều” sẽ khai mạc lúc 10 giờ sáng ngày 20/5/2023, và sẽ kéo dài tới hết ngày 30/5/2023 tại Bảo Tàng Mỹ thuật TP.HCM (97 A Phó Đức Chính, phường Nguyễn Thái Bình, quận 1, TP.HCM).
Hà Vũ
